निसर्गाला माणूस झालाय श्रीधर तिळवे नाईक 

१

निसर्गाला माणूस झालाय 

पाण्याच्या कुठल्याही काठावर वावरणारा 

आणि फ़िशना फिनिश करणारा 

कासवांच्या मुंडी आवळून 

त्यांचे अवतार कार्य फ्राय करणारा 

पर्यावरणाचा चिखल करून 

त्यात डुकरासारखा लोळणारा 

वाघ सिंहांना फाडून 

त्यांना गांडीखाली ठेवणारा 

शस्त्रांना पुजून शस्त्र पकडणाऱ्या प्रत्येकाला मारणारा 

हा व्हायरस ग्लोबल झालाय 

निसर्गाला माणूस झालाय 

न कोसळणाऱ्या आकाशाखाली 

कोसळ सळसळतीये 

पृथ्वीला खाऊन झाल्यावर 

विनाशाची टीप मिळतिये 

नदी गुलाम बनून 

ह्याला हवी तशी वळतीये 

फेटल आकर्षणाची  नजर

उथळपणाचा चुना मळतीये 

तरीही पाण्यात बुडणाऱ्याला 

पाण्याची शिकार करायचीय 

२ 

पाण्याचा आरसा म्हणून असलेला वापर 

आता बिसलरीत न वाहता फक्त वावरतोय 

प्रत्येकाला डिफरंट व्हायचंय 

पण डायव्हर्सिटी टिकवायची नाहीये 

बापाने केलेल्या चुका म्हणे करायच्या नाहीयेत 

मग पिढ्यानपिढ्या तोच आणि तसाच माणूस का जन्मतोय  ?

३

स्मॅश करत जाणारी आदळाआपट 

जिला फक्त कॅश मोजता येते 

काहीतरी नाहीसे करून 

जे स्वतःचे वाटते ते शाबूत ठेवणे 

ज्ञानाचे स्फोट होतायत 

आणि पृथ्वी नाहीशी होतीये 

ह्यातली कुठली गोष्ट खरी आहे ?

४

पॅटर्न समान आहे 

कि लक्ष्यात रहात नाही ?

गूगल मॅप हातात असूनही 

जगण्याचा रूट ठरला असूनही 

ट्रिपा अपघाती 

स्क्रीन जवळून पाहता पाहता 

स्किन दिसेनाशी 

टचच्या अंतरावर स्क्रीन 

५ 

ह्याची लक्षणं कशी सांगावी डॉक्टर 

जीवघेणा व्हायरस आहे हे नक्की 

पण आकाराने मोठ्ठा आहे 

बघायला सूक्ष्मदर्शक लागत नाही 

समोर येतानाच मारायला आलाय हे कळतं 

आणि तरीही मरण्याखेरीज हातात काही हातात उरत नाही 

६

हत्तीही टिकले नाहीत ह्याच्या साईझपुढं 

गेंडे तर नाकापुढून चालणारे 

नकटे करून मारले गेले 

हत्यारं बनवता येणं हे ह्याचं क्वालिफिकेशन समजायचं का ?

हा इतका बनावट कि स्वतःच्याच जातीतल्या माणसाने 

शस्त्रे ठेवलेत असा आरोप करून त्याला मारले 

आणि त्याच्यासारख्या अनेकांना 

हा इतका कसा हिंसक 

कि ही पृथ्वी ह्याच्या हिंसेची व्यायामशाळा आहे ?

७

निसर्गाला माणूस झालाय 

आणि इलाज सापडत नाहीये 

ह्याला प्रदुषणाचं व्यसन लागलंय का ?

हा व्हायरस आहे हे ह्याला कळत नाही का ?

हा निसर्गाचा भाग असूनही 

निसर्गासारखा  वाटत का नाहीये ?

८

ह्याच्या माद्यांनी ह्याचं पुनरुत्पादन थांबवावं म्हणून काय करता येईल ?

लोकसंख्येला ताकद समजणारा हा व्हायरस 

कधीकाळी त्यासाठी आपल्यासारख्या दुसऱ्यांच्या माद्या पळवायचा 

ह्याला बुद्धीचा आड्वान्टेज का दिला जातोय ?

डिनर पार्ट्या असोत कि लन्च 

हा आम्हालाच होरपळवणार 

ह्याच्या डोळयात अश्रू 

आमचे डोळे काढून घेताना 

ह्याची निसर्गाशी असलेली लॉयल्टी कधी चेंज झाली ?

९

डॉक्टर 

एक व्हायरस सोडा ह्याच्यावर 

जो ह्याला ताळ्यावर आणेल 

एक लस सूक्ष्म करून पाठवाच 

अख्खा निसर्गलोक आजारी आहे 

त्याला हेल्दी ठेवण्यासाठी हे आवश्यक आहे 

माणूस कि निसर्ग अशी निवड करायची वेळ येऊ देऊ नका 

निसर्गाने आत्महत्या केली तरी 

त्याला पुन्हा जन्मण्याची युक्ती अवगत आहे 

हा पुन्हा जन्मलेच ह्याची खात्री नाही 

तेव्हा ह्याला जगायचा अधिकार देण्यासाठी का होईना 

एक व्हायरस पाठवा 

नाहीच शहाणा झाला तर आहेच हिमयुगाचे मिसाईल हाती 

बुडेल 

पाण्याला ठार मारण्याची स्वप्ने पहात 

श्रीधर तिळवे नाईक 

 दोन गाणी श्रीधर तिळवे नाईक 

 घरी बसून चल करू काम इंटरनेटचे आहे ना जाळे 

बाहेर जग खोळंबलेले आयुष्याला लावून टाळे 

 

काहीच नाही झालेले थोडासा ठहराव आहे 

थोडेसे भय अस्सल बाकी सारा बनाव आहे 

 

उतावळ्या रक्तास जरा संयमाचे लावू डोळे 

बाहेर जग खोळंबलेले आयुष्याला लावून टाळे 

 

स्पर्श धोखादायक होईल कधी कुणास वाटले होते  

स्वतःच्याच माणसांमध्ये  शरीर असे अवघडले होते 

 

स्वतःच्याच घरामध्ये येतील पोटामधून गोळे 

घरी बसून चल करू काम इंटरनेटचे आहे ना जाळे 

 

हेही दिवस सरतील ह्याची मनामध्ये बाळग खात्री 

जे थांबलेत ते आप्त आहेत जे गेले ते होते यात्री 

 

सर्व काही सोसू सहज काय पावसाळे काय उन्हाळे 

घरी बसून चल करू काम इंटरनेटचे आहे ना जाळे 

 

===============

 

महिने वाहून गेले कालनिर्णयात आता का फडफडतीयेस 

ही कोव्हीडमुळे आलेली काळजी कि नुसतीच धडधडतीयेस 

 

हृदय ब्लर झालं आवाज थिंकटॅंकमधला सिंक झाला 

एकत्रित केलेल्या गोष्टी अचानक ब्लिंक झाल्या 

 

रिपीट ऱ्हिदममध्ये डान्स स्टेप नव्याने माळून 

समोर तू नाचतियेस काहीही न गाळून 

 

जिथे नाचलो तो पबही आता झाला म्हातारा 

जरी लाभला नाही कधी जीवाला उतारा 

 

जॅकेट काढून नुसत्या ब्रात केलेले बेशक डान्स 

आणि अचानक मला लागलेली मेडिटेटिव्ह ट्रान्स 

 

बेड गरम आणि चादरीवर शुभ्र सावळा  देहपिसारा 

चालून आलेला  दोन देहात अवघ्या विश्वाचा पसारा 

 

कुठे पसार झाली ती रात्र आणि उचंबळलेली गात्रे 

जी नद्यांची बनणार होती ती नाटकातील बनून गेली पात्रे 

 

आणि आता ही खोलवरून आलेली हाक ठीक आहेस ना श्री ?

बोलणारी कोण आहे पबमधील मुलगी कि विवाहात पसार स्त्री ?

 

महिने वाहून गेले कालनिर्णयात आता का फडफडतीयेस 

ही कोव्हीडमुळे आलेली काळजी कि नुसतीच धडधडतीयेस 

श्रीधर तिळवे नाईक 

हठयोग्याचे कोव्हीडमधील स्वगत श्रीधर तिळवे नाईक 

मृत्यू चांगला किंवा वाईट नसतो 

मृत्यू अपरिहार्य असतो 

तरीही तो आपल्या दारात ठाकतो 

तेव्हा त्याला घरात घ्यावंसं वाटत नाही 

कारण पुनर्जन्मावर कितीही विश्वास ठेवला तरी 

आपल्याला सुरवंट आत घ्यावासा वाटत नाही 

मग फुलपाखरू जन्मण्याची खात्री असो 

मृत्यू आयुष्याच्या अर्थाचाही मृत्यू घडवतो 

आणि भाषा निरर्थक करतो 

आणि आपल्या आयुष्याचा मालक हा होता कि आपण 

असा प्रश्न मरताना पडतो 

त्याला टाळण्यासाठी काय काय ऊभं करतो आपण 

कला धर्म पुनर्जन्म समजुती कर्मकांड स्वर्ग नरक 

राष्ट्र धंदा व्यवसाय ज्ञान 

सगळं रसातळाला जाणार हे माहित असूनही 

किती रस निर्माण करतो आपण रस घेऊन 

अर्थ काढून घेणारा त्याचा हात 

आताच जग म्हणून सांगणारा त्याचा गळा 

सार्थक मृत्यू म्हणजे माझ्यापुढे समाधानाने मरणे असं सांगणारा त्याचा मुखवटा 

आणि विज्ञानाने कधीतरी अमर होऊ म्हणून दिलेली लाच 

जी ह्या जन्मात तरी घेता येणार नाही 

ह्याची झालेली जाणीव 

आर्टिफिशयल इंटीलिजन्सची वाकलेली कमर 

जनेतिक इंजिनीरिंगचा खोखो 

आणि रोबोटिक्समधला आपल्या नावाचा रोबो 

ह्यातले सर्व काही एका व्हायरसपुढे हरलं आहे 

ह्याची कुरतडणारी सुन्न जाणीव 

मृत्यूवर मात एव्हढं एकच स्वप्न घेऊन आपण जगतो कि काय ?

मृत्यू नसता तर जीवनाच्या अर्थाचा एव्हढा गहन विचार आपण केला असता ?

समजा मला ह्रितिक     रोशनसारखी सहा बोटं असती तर 

माझ्या आयुष्याचा अर्थ बदलला असता ?

किंवा मी जरासंध असतो तर कितीवेळा स्वतःला जुळवलं असतं महादेवासाठी ?

किंवा अमरच असतो तर चिरंजिवांच्या निरर्थक भेटी घेण्यापलीकडे काय केले असते ?

एक मृत्यूचं आहे फॅक्टसारखा 

जो सगळ्या आभासी दुनियेला वास्तवाचा फाळ लावतोय 

आणि विस्तव वाटतोय 

मृत्यू फेसबुकवर आला असता तर त्याला लाईक करण्याची हिंमत 

कुणाला झाली असती काय 

रिक्वेस्टाच पाठवल्या असत्या लोकांनी कि बुवा आम्हाला वाचव 

इनबॉक्समध्ये मेसेज इतके आले असते कि फेसबुकचे फुटून तुकडे झाले असते 

बस मरणाऱ्याला मरताना किंवा मेल्यानंतर पहाणे 

आणि आपलाही नम्बर लागणार आहे ह्या भयाने 

मृत्यू झटकणे 

स्मशान उगाच नजरेआड नाही ठेवलेलं 

म्हणूनच शिव उतरतो तिथे 

हिम्मत असेल त्याने डोळ्याला डोळे भिडवावे 

तिसरा डोळा स्मशानातच पडून असतो 

लोक उचलायला घाबरतात 

चष्मे लावा चष्मे किंवा गॉगल

श्रीधर तिळवे नाईक 

माणसे निघून गेली श्रीधर तिळवे नाईक 

(कोव्हीडमुळे गेलेल्या तुषार शहा आणि इतर मित्रांसाठी )

हातात हात असणारी माणसे निघून गेली 

सोबत चालणारी माणसे निघून गेली 

प्रार्थना जमल्या ज्यांना वाचणे जमले नाही 

कोंडले गेले तरी दमणे जमले नाही 

अप लिफ्ट करत राहिले माणुसकीची लिफ्ट 

द्वेष बोल्ड झाले तरी प्रेम सुटले नाही 

गुलाब फुलवणारी माणसे निघून गेली 

सोबत चालणारी माणसे निघून गेली 

चंद्र पिळून ज्यांनी सूर्यप्रकाश काढला 

अंधारातही  ज्यांचा जीव झगमगला 

गटारांच्या ज्यांनी केल्या वाहत्या गंगा 

लोकलमधून  घरात आकाशगंगा आणल्या 

सोने पिकवणारी माणसे निघून गेली 

सोबत चालणारी माणसे निघून गेली 

फ्रिजमध्ये ज्यांचे आयुष्य तरंगत होते 

मॉलमध्ये ज्यांचे महत्व रांगत होते 

पत्नीच्या एका जे स्माइलीत हसत होते 

खेळण्यासाठी मुलाच्या जीव टांगत होते 

घरगुती साधीसुधी माणसे निघून गेली 

सोबत चालणारी माणसे निघून गेली 

प्राणवायूशी  जे सहज कनेक्टेड होते 

आईवडिलांशी जे सहज रिलेटेड होते 

संस्कृतीवर ज्यांचा होता महाविश्वास 

पावलांमध्ये जे सहज रूटेड होते 

सहज जगणारी माणसे निघून गेली 

सोबत चालणारी माणसे निघून गेली 

गाण्यांच्या भेंड्यामध्ये जी सुगंधित झाली 

पोरांच्या पासिंगने जी समाधानी झाली 

कीर्तिऐवजी ज्यांनी आपले बूट चमकवले 

भेळ खाताना  अख्खी दुनिया खाल्ली 

लिमिटेड लाघवणारी माणसे निघून गेली 

सोबत चालणारी माणसे निघून गेली  

बायको म्हणते म्हणून उपवास केले 

डायबेटीस आणि संधिवात सांभाळले 

बिले देता देता ज्यांना धाप लागली 

कोव्हिडमुळे ज्यांना कायमचे टाळे लागले 

फुलांसारखी  मर्त्य माणसे निघून गेली 

सोबत चालणारी माणसे निघून गेली 

ज्यांनी माझी एकही कविता वाचली नाही 

दर्शन मोक्ष ह्यांची पत्रास ठेवली नाही 

सोबत कष्टणारा आपल्यासारखाच एक 

ह्याशिवाय दुसरी ओळख ठेवली नाही 

मला ओळखणारी माणसे निघून गेली 

सोबत चालणारी माणसे निघून गेली 

श्रीधर तिळवे नाईक 

गेला श्रीधर तिळवे नाईक 

गेला , न कळवता गेला , न कळून गेला 

प्रचंड पाऊस झालेले डोळे कोरडे करत 

बुबुळांच्या छत्र्या ज्यांच्यात स्वप्नांची भूछत्रे होती 

गेली 

डोळ्यात छापकाटा खेळवणारी नजर 

गेली 

लोकलच्या टाइमटेबलचे स्टिकर लागलेले पापण्यांचे केस 

गेले 

ह्या शहरात पॅशनचे हार्टअटॅक होतात 

वाढदिवसांचे नॉस्टलजिया 

पर्वर्जनची वाईन 

प्राचीन अवशेषांचे दात घासणारा ब्रश 

गेला 

रक्त म्हातारं होत चाललंय यारा 

काळ काठी कधी हातात देतो ह्याची वाट पाहतोय 

थकलेल्या आवाजात म्हणणारा गेला 

कुरुक्षेत्र समजून लढायचं 

अन द्वारका बनून बुडायचं 

न थकणारे मायोपिक 

आपण मृत्यूला इतके घाबरतो 

मेलेलं प्रेत नागडं ठेवण्याची हिम्मत होत नाही आपल्याला 

गांडू मृत्युपुढं गांडू 

एक कुत्रा होता आत 

एक कोल्हा 

सिंह न्हवता आत 

एक ढेकूण आत 

एक झुरळही 

हत्ती तर फक्त गणपती उत्सवाला 

त्याचे पाच दिवसांनी विसर्जन 

हत्ती परवडत नाही सांभाळायला 

शिळ्या टाइमटेबलच्या ताज्या आवृत्या रोज 

शेवटपर्यंत स्वार्थी चड्डीच्या नाडीपर्यंत 

नथिंगनेस भिंतीसारखा 

पुश तरी किती करणार 

मुंबईत एरिया लिमिटेड 

भिंतीपुढे उलथला 

गेला 

श्रीधर तिळवे नाईक 

ट्रम्प ह्यांच्या पराभवानंतर श्रीधर तिळवे नाईक 

सत्य परतलेलं नाही 

फक्त सत्याभोवतीचा राजकीय टेम्भा नाहीसा झालाय 

वामनाची काल्पनिक उंची नाहीशी झालीये 

डावा डावा आणि उजवा उजवा झालाय 

काळे आणि पांढरे जे फक्त अमेरिकन झाले होते 

पुन्हा सकल मानवाचे झालेत 

सोप ऑपेरा सोपं करून सांगणारे 

पुन्हा कॉम्प्लिकेटेड झालेत 

आयुष्य निर्मळ करणारे साबण सोप बॉक्समध्ये परतलेत 

कचऱ्यात अंघोळ करणारे बाथरूममध्ये परतलेत 

ब्लॅकलिस्ट कोऱ्या झालेत 

ब्लॉकलिस्ट मोकळ्या झालेत 

विकावयाला काढलेल्या लोकशाह्या 

लोकांत परतलेत 

ग्रहणे नाहीशी झालेत 

आणि सूर्य पुन्हा प्रकाशानेच दाढी करायला लागलेत 

सरफेस पुन्हा त्वचा झालेत 

भ्रमटकरी भ्रम होत्या 

स्पष्ट कळतंय 

नाकातले शेम्बुड आता मोती म्हणून विकले जाणार नाहीत 

वॉलवर काल्पनिक खिडक्यांची चित्रे काढावी लागणार नाहीत 

कुलपे दरवाज्यांपेक्षा मोठी दिसणार नाहीत 

वाळूपासून बनलेल्या शहामृगांकडून आता नद्यांच्या कथा ऐकाव्या  लागणार नाहीत 

असं नाही कि सगळं आलबेल झालंय 

फक्त ह्याहून वाईट काय व्हायचं राहिलंय 

हा प्रश्न कदाचित आता विचारावा लागणार नाही 

  पोलिटिकल श्रीधर तिळवे नाईक 

अध्यात्म पोलिटिकल पार्टीत उभं नसतं 

एव्हढी तुम्हाला अक्कल आहे 

हे मी गृहीत धरलंय 

 

तुम्हांलाच ह्याचं राजकीय भांडवल 

मला नामोहरण करण्यासाठी करायचं असेल तर 

तुम्ही ते करायला स्वतंत्र आहे 

 

जिथे अख्खा निसर्गच माणसाने राजकीय आणि आर्थिक बनवलाय 

तिथे मनुष्याला राजकीय बनवण्याचे कारखाने ऑन असणे अटळच 

तुमचा प्रॉब्लेम एकच 

माझी कॉस्मिक वीज तुम्ही तुमच्या पोलिटिकल कारखान्यात 

कैद करू शकणार नाही 

 

अराजकीय असणं आणि नि:राजकीय असणं ह्यातला फरक 

तुम्हाला युरोपात बसून कळणार नाही 

 

तेव्हा निहीलिस्टिक म्हणा हिंदुत्ववादी म्हणा शैववादी म्हणा 

मी त्याने बाद होणार नाही 

 

ब्रह्मांड नॉट आउट आहे 

तुम्ही नॉकआऊट करू शकणार नाही 

 

मी ब्रह्मांडाचा पार्टनर आहे 

 

बॉलिंग करत रहा 

 

जोवर ब्रह्मांड स्वतः मला रनआऊट करत नाही 

तोवर 

श्रीधर तिळवे नाईक 

(आत्ताच्या कविता ह्या काव्यफाइलीतून)

गेट वेल सून श्रीधर तिळवे नाईक

१

मागचं अख्ख परड
तुम्ही नावावर करून घेतलत
आणि मी इस्टेटीचा मोह बरा न्हवे
म्हणून ते सोडून दिलं

तुझा कुठला डोळा अधिक लालची
डावा कि उजवा
मला कळलं नाही
फक्त दोघे एकमेकांना पाहून हसत होते
आणि जो अधिक लालची होत होता
तो अधिक हसत होता

२

वादळी खिडक्यांतून येणारी खेळणी
मी स्वीकारली नाहीत
पानगळीच्या प्रचंड शाळा
तुझ्या अंगणातल्या
मी अटेंड केल्या नाहीत
मी मासे खात नाही
पण जाळे लावलेले मला कळते

सगळे खुनी सभ्य चेहरा करूनच आले माझ्या आयुष्यात
आत्मे कधीच चिरतरुण नसतात
तेही शरीराबरोबर म्हातारे होत जातात

तुझ्या ओठांवरचे भाषिक बेसमेंट
गनिमी कावा बांधण्यात उस्ताद

चालताना गावात
अनेक माणसे भूतांबरोबर बोलत असतात

आकलनाच्या सुरवातीला पुस्तके
आकलनाच्या शेवटी धुर्तपणा

मी काय करू राजा
आणि मला आलेला फ्लॅश

समाजशास्त्र कर
किमान प्राध्यापक होशील

तू पुस्तकांची नावे विचारतोयस
आणि मी सांगतोय

कृतज्ञतेचा हिप्नोटिक माहोल दरवळत क्षणभर
आणि मग मी तुला कसा वापरला ह्याचा दर्प सुसरीसारखा तुझ्या डोळ्यात

राजा म्हणजे एक नंबरचा च्युतिया माणूस
भोळाशंकर
तू माझ्याच दोस्ताला सांगतोयस
आणि तरीही शंका आली कि माझ्या वळचणीला येतोयस

मार्गदर्शन घेण्याचा कृत्रिम अविर्भाव
मी खूपवेळा सोसला आहे
आणि तू कसाही असलास तरी
माझा चुलत भाऊ आहेस म्हणून
मी तो झेलतो आहे

३

एका क्षणात कोसळून
दुसऱ्या क्षणात कोसळण्यासाठी जाणे
ही गावाची जीवनशैली बनत चाललीये हल्ली

सर्व गमावून पुन्हा सुरवात करणे
हे शेतीत नवीन नसते

शेतकऱ्याएव्हढी रिस्क फक्त सैनिक घेतात
आणि अनेक सैनिक शेतीलाही ज्यादा झालाय म्हणून
सैन्यात पाठवलेला

आपलं बरं आहे
व्यवसाय आहे
आणि मंदिर आहे
शाळा हवी ?
श्रीधर तिळवे बालवाडी आणि मग पुढे
मिठाई हवी ?
तिळवे स्वीट
जेवण दारू हवी ?
तिळवे भोजनालय
पान सिगरेट ?
आमचेच पान शॉप
किराणा माल
प्रभाकर तिळवे किराणा भुसार साबणापासून स्लिपरपर्यंत
भाजी ?
आमचीच
वकील हवा ?
दत्ता तिळवे सुरेल तिळवे
निसर्ग पाहायचाय
आसपास पहा हवा तेवढा निसर्ग
तबला मृदूंग हवे
रमा आहे दीपक आहे
ज्योतिष फलज्योतिष तत्वज्ञान दर्शन साहित्य सगळं ऑल इन वन
श्रीधर तिळवे
गणपतीच्या मुर्त्या
आम्हीच बनवतो

आणि तरीही समस्या असेल तर
रवळनाथ मंदिर
शैव असल्याने सर्व जाती धर्मांना खुले

आपण चालते बोलते मॉल आहोत आपल्या गावात
आणि तरीही आपली अस्वस्थता संपत नाही

४

घरटी एक टू व्हीलर किमान
एक लॅपटॉप किमान
रस्ता अजूनही सफाईदार

आपण कायमच डेव्हलपमेंट सेलिब्रेट केली
तरीही असमाधान संपत नाही

पंचायतीत किमान एक पंच आपला
आणि अनेकदा सरपंच आपण
तरीही चिंतांचे पतंग उडणारे

कायम ब्रोकन चेहरे
आभाळ फिक्स करणारा स्क्रू आपणाजवळ नाही

अनएन्डिंग मिसअंडरस्टँडिंग

काय खुपतंय
सुरे तर आपण कधीच वापरले नाही राजकारणात

गांधी मुरवून घेतले
असंख्य गांधील माश्या आणि चावे पेलत

होईल तितके भले केले
आणि तरीही नष्टतेचा नाष्टा चुकत नाही

दूधसागरासारखी कोसळ कानात तुकडे कोंबणारी

भावा
तुझ्या अनलिमिटेड तृष्णा फक्त तुझ्याच आहेत
कि सगळ्यांच्या आहेत

५

एकत्र कौल लावते ते कुल
तिळवे नाईक ह्यांचे संकुल

कधीकाळी मुली एकमेकातच दिलेल्या
सुखी संसाराची गॅरेंटी
माहेर तेच सासर
तिळव्यांनी नाईकांच्यात द्यायच्या
नाईकांनी तिळव्यांच्यात

आज्ञा देणारा साक्षात रवळनाथ

आजोबा जे बोलायचे
ते खरे व्हायचे

त्यांचे फ्लॅश जनेटिकली माझ्याकडे जीन्समधून

तू मला विचारतोयस
हे फ्लॅश मला ट्रान्सफॉर्म करू शकशील

तू ते बाजारात जाऊन विकशील
आणि फ्लॅशेस
नॉट फॉर सेल
बिकॉज दे आर स्पिरिच्युअल

६

आपण तुळूनाडमधून आलोय कि कैरीमधून
वाद चालू आहे

आपण तूळव कि तिळवे
वाद चालू आहे

आपण नायक कि महाजन कि तिळवे
वाद चालू आहे

कर्नाटकातील एक
दागिने देऊन गेलेला
परत मागतोय
आणि तू म्हणतोयस
दागिने ठेवलेच न्हवते

मी म्हणतोय
हे चूक आहे
तू म्हणतोस
जग असंच आहे

घर आणि दागिने इतके महत्वाचे ?

तू संत असशील राजा
पण मी ह्या जगात जगतो

बरं झालं मी ह्या गावात नाहीये
तुम्हाला परवडलो नसतो

७

तू घर चढवतोय्स
आणि आमच्या भिंतीवर चढतोयस

मी ओळखतोय
ही संतापायची जागा आहे

मी कोल्हापुरी हिसक्यात बोलतोय
जे तुला अनपेक्षित आहे

लालसेला एकच भाषा कळते
आणि मी त्याही भाषेत बोलू शकतो

तुझा अंधार माझे दात घासतोय
आणि मी त्याला कोलगेटच्या ट्यूबमध्ये धाडतोय

८

कुणाचं चुकतंय
कुणाचं चुकतंय

करणारा तुमच्या कुळातच आहे

कोण आहे कोण आहे

देव गप्प

मी गावात नाहीये ते बरं आहे

९

राजा मोक्ष मिळवलेल्या माणसाला दुखावलं
कि खूप आपत्त्या येतात
हे खरं आहे का ?

आजारी पडलायस

हो

१०

कुणाचं चुकतंय
कुणाचं चुकतंय

करणारा तुमच्या कुळातच आहे

कोण आहे कोण आहे

देव गप्प आणि तुझा कबुलीजवाब
मीच केलंय सर्व

शिव्यांचा मार बेशुमार

११

आणि आता तुला कोव्हीड झालाय

लाऊड स्मॉल आवाज

तुझे डोळे कुरळे झालेत

एक टिपिकल निष्काळजीपणा
भेट द्यायला आलेला
कॅरियर

डायमंड कॉलर मातीची झालीये

वाढदिवसाची गिफ्ट
अख्खे कुटुंब करोनात लिफ्ट

आता प्रत्येकाला स्मशानाशेजारी राह्ल्याचा फील

राखेची सुंदर रांगोळी
आणि गोळी
आत्मा ड्राय करणारी

मला प्रथमच वाडा पाडून सेपरेट घरं बांधली
हे बरं झालं असं वाटतंय

कुठल्याही आजारपणात खांदे उडवून चालणारा मी
प्रथमच धीरगंभीर

आजाराची आवेगी यात्रा सुरु

तू कसाही असलास तरी
प्रथम माझा चुलत भाऊ आहेस

तुझे काळे बदक शुभ्र राजहंस होवो

तुझ्या जादूटोण्याची फुंकर वाऱ्याला भिडून मरण पावो

तुझे वासनेचे ढग चांगुलपणाच्या स्वर्गात शुद्ध होवोत

काळ्याला सरमिसळ करणारी तुझी बोटे पांढरी होवोत

तुझ्या जंगली भुकांना स्मॅश करणारा स्मॅशर तुला तुझ्या आत सापडो

गेट वेल सून ब्रदर
अँड टेक केअर
ऑफ इनर अँड आऊटर

श्रीधर तिळवे नाईक

बायजींसाठी एक कविता

१

गेले कित्येक दिवस आपण भेटलेलो नाही

सगळं जग एक सिम्युलेशन बनून गेलंय प्लास्टिकचं
जिथे व्हर्चुअल रियॅलिटी कॅट वॉक करतीये
मांजराच्या शोधात
जिला वाघ म्हणून पाळता येईल

हिमालयाच्या उंचीवर बसून आपण गायली आनंदाची गाणी
आणि बर्फाचं आईस्क्रीम बनवलं प्रत्येक क्षणातल्या

लोक म्हणायचे
तिळव्यांच्या घरी मजा येते

मग समुद्र शेती करायला आला दुःखांचा
आणि आपण मीठ फुकट मिळतंय
ह्याच सेलिब्रेशन केलं

झेनचा झोन आपण कधी बदलला नाही झोत बदलले तरी
आणि खांद्यावर तर नेहमीच टिकवली श्रावणाची तरतरी

उपयोगी पुरुषांच्या रांगा बिझनेस टेबलवर लागणे बंद झाले
साखर दाखवणारे सिग्नल मंद झाले

आनंदाला मतदान करू
जिंकू किंवा मरू

२

तू माझी बहीण आहेस ह्याचा मला कायमच अभिमान वाटला

केवळ xxx सेठचा लैंगिक ससेमिरा नको म्हणून
भाऊंनी बंद पाडलेली तुझी नृत्यसारणी

आणि पु ल देशपांड्यासारखे लोक
सेठकडे पाणी भरतांना
ज्यांना माहीतच नाही
वारुणीच्या ग्लासात किती बलात्कार आहेत ?

रोमँटिसिझमचे एजन्ट आंधळे असतात

नृत्य बंद पडल्यानंतरचा तुझा आकांत
आणि तुझ्या सुरक्षिततेसाठी म्हणून घेतलेली काळजी

बापांना मुलींच्या श्वासात व्हिलन म्हणून वावरावं लागतं

आणि मग कधीतरी मी सांगितलेल्या कारणांची मीमांसा
आणि आपला बाप व्हिलन न्हवता ह्याने तुझा उजळलेला चेहरा

मी खूप आधी तुझ्याशी बोलायला हवं होतं का ?

मी भाऊ बोलतील म्हणून वाट बघत राहिलो
आणि मग भाऊच गेले

आजही मला प्रश्न पडतो
घरातील दोन व्यक्ती एकमेकांशी बोलू शकत नसतील
तर इंटरनेट काय भोकात घालायचंय

३

एकमेकांच्या वाऱ्यात आपण डान्स अनुभवले

एकमेकांच्या पृथ्वीवरून चालतांना
कधी फुलांचा लवाजमा उगवला
कधी काट्यांची गुंडगिरी

लोक डबल एजन्ट बनत असतांना
आपण पाण्यासारखे वाहिलो एकमेकात

तुझी दुःख सोसत लाम्बवण्याची शैली
मला लांबून ओळखायला शिकावं लागलं

काय केलं नाहीस आमच्यासाठी ?

दुसरी आई बनलीस
प्रेमाची फॅक्ट बनलीस

विश्वास जळणाऱ्या होळ्या पेटल्या तेव्हा
दिवे दाखवणारी टॅक्ट बनलीस

मग जतीन एक दिवस म्हणाला
मला माझ्या आईसारखी बायको हवी होती

मी म्हणालो
अशक्य तेच मागतोयस
ह्या युगात
फक्त मॉडेल्स मिळतात
फेक हालचालींच्यापासून बनवलेल्या
ज्यांना स्वतःलाही कळत नाही
जेनुइन म्हणजे काय

जेव्हा गंगा प्रदूषित होते
तेव्हा दोनच चॉईस
स्वप्नात जलपरी
हातात बिसलरी

४

राजा
आमच्याकडं फ्लडच फ्लड

पाण्यावर आशिकी चाललीये आमची
उपासमारी येत नाही हेचि भाग्य

हाडांच्यातच काहीतरी चुकलंय ह्या सिस्टीमच्या
कॅल्शियम खात नाही बहुधा ऑनेस्टीचं

कोल्हापूरला पाण्यात बुडवणे
हा राजकीय धंदा आहे

भरपाईच्या नावाने पैसे
कर्जाच्या नावानं पैसे

एव्हढ्या पाण्याचं करायचं तरी काय
आपले तर फक्त दोनच पाय

तुझा निडरपणा अजूनही शाबूत आहे

आयुष्याला मी घाबरलेली नाहीये रे
पण आयुष्यानं तरी मला सतत का घाबरावं

तुझी नात तुझ्याजवळ नाहीये
हिसकावून न्हेलीये

जतीनची उदासीनता मलाही कळते
पण कट्यारी वाट्याला आला म्हणून
आपण लिंबू कापून
सरबत पिऊ नये असं थोडंच आहे

जख्मासकट जगायला शिक

५

आम्ही आजऱ्यात बाहेरून येणाऱ्यांना शेतात पाठवतो
क्वारंटाईनला

मी म्हणतो छान आहे

मग लॉकडाऊन उठले
आणि लोक फटाफट गावात शिरले

कसले शहरी लोक रे
शेतात रहायचं नाही म्हणून घरात पळून जातायत
आम्ही अडाणी गाववाले बरे कि

सगळं ऑड झालंय
ह्या शहरी लोकांनी आजार पसरवला बघ

आपण खूप दिवसात भेटलो नाही राजा
हो आपण खूप दिवसात भेटलेलो नाही बायजी

खूप दिवसात बटाटयाच्या कापांनी
माझ्या पोटावर सर्जिकल स्ट्राईक केलेला नाही

खूप दिवस झाले
हवा नवीन बाळासारखी फ्रेश हसलेली नाही

खूप दिवस
आभाळ तारकांचा तोरा दाखवायला आलेलं नाही

खूप दिवस झाले
भाऊजींच्या मिशीतल्या मिशीत हसण्यातून
चांदणं सांडलेलं नाही

खूप दिवस
जतीनच्या बाईकवरून रस्त्यांचा पाठलाग केलेला नाही

खूप दिवस
दिवस आलेच नाहीत

श्रीधर तिळवे नाईक


अजून आपली सारी पानं गळून गेलेली नाहीत श्रीधर तिळवे नाईक

अजून आपली सारी पानं गळून गेलेली नाहीत

अजून आपले झाड जिवंत आहे

अजून माझ्या खाण्यात चमचाभर माणुसकी
अजूनही भयाचे स्विंग क्रिकेटबॉल इतके लाईट
अजूनही कणांच्या सरफेसवर ताजेतवाने दव
अजूनही शर्टावर प्रेमाने फिरलेली कमर्शियल इस्त्री

आंघोळ करतांना मुलांचा निरागस दुधी  कलकलाट
ताज्या हवेची प्रोफेशनल झुळूक अजूनही
ग्लासवर ठेवल्या जाणाऱ्या शांततेच्या गोळ्या म्हातारे टिकावेत म्हणून
तेहरांमध्ये बुरख्याआड वाचली जाणारी लोलीता

बेस्टच्या बसचं माणसांची वाट पाहणारं इंटेरियर
अजूनही एकमेकांचे दिले जाणारे शेअर्स प्रेमाने
श्वासोश्वास व कोव्हीड  ह्यांच्या दरम्यानचे हेलकावे
खोकणाऱ्या सेलफोनमधून आवाजांची चौकशी

आळशी माणसांना सांभाळून घेणारे कष्ट ऑफिसमधील
ओल्ड मन्कमध्ये दफन होणारे हसरे पण दारुडे पिरॅमिड
फम्बल मारणाऱ्या स्वप्नांना सांभाळणारे स्ट्रगलर
कुलूप दिसत नाही तरीही वाट पाहणाऱ्या चाव्या

इंटरनेटवर असेल पण माणुसकी तरी आहे
आतमध्ये  अजून आनंदाची  तरतरी आहे
अजून आपली सारी पानं गळून गेलेली नाहीत
अजून आपले झाड जिवंत तरी आहे

श्रीधर तिळवे नाईक


मरणं , नाहीसे होणं , सेंड ऑफ देणं
तरंगणं हवेतल्या हवेत प्रेतासारखं
आणि जिवंत परतणं स्वतःच्या शरीरात
नेटवर्कमधून स्वतःला सोडवून घेणं
मोबाईलवरून डायल करणं स्वतःला
रिपोर्टमधून तपासणं स्वतःच्या श्वासाची कसर
आनंदणं स्वतःच्या श्वासाचा डान्स शाबूत बघून
टच टाळणं टचवर ठेवून स्क्रीनच्या आणि
स्किनला लँडफोनसारखी फिक्स बघून हळहळणं
विचारानं टॉर्च फिरवणं भोवताली
नजर लावून छताला पाहणं आणि कल्पना करणं
आकाशाची
उधळणं शब्दांमधून लहर येईल तसं तरंगीत
हातातले ग्लोव्ज शाप असल्यासारखे पहाणं

फेसबुकवर चाळणं चाळवाचाळवीला
जिवंत असण्याचा अदमास घेणं लाईव्ह सेलिब्रेशन
पोस्ट म्हणून टाकणं
आणि वाचणं जिवंतपणाची बातमी
घरातल्या घरात

लॉकडाऊनमधली क्वारंटाईन स्वगते 

श्रीधर तिळवे नाईक

पुस्तकं 

१

माझ्या बेटावर सर्वाधिक जागा पुस्तकांनी व्यापली आहे 

उरलेली काळजातल्या कवितांनी 

आणि ह्या दरम्यान शिल्लक मी 

जो स्वतःही एक पुस्तक आहे 

असा मला संशय आहे 

२

लोक कवितेतच बोलत असतात 

त्यांना त्याची जाणीव नसते 

त्यांचे पॉज व्याकरणाचा दबाव असतो 

आणि सिस्टीम दिसली 

कि ते गद्यात बोलायला लागतात 

३

क्रिकेट खेळताना मी  ब्रिटिश झालो 

फुटबॉल खेळताना स्पॅनिश 

कबड्डी खेळताना इंडियन 

मी काय खेळलो कि मराठी होईन 

ह्या प्रश्नाने माझा पाठलाग केला 

आणि शेवटी मी कविता खेळलो 

आणि मराठी झालो 

४

न वाचलेली पुस्तकं माझी श्रीमंती निश्चित करतात 

कारण ती माझ्याकडे आहेत 

हे महत्वाचं असतं 

आणि हे श्रीमंत माणसाचं लक्षणही असतं 

कधीतरी पुस्तकांच्यावर जमलेलं बर्फ व धूळ झटकून 

मी ही श्रीमंती झटकेन 

आणि हिरे माणके सांडतील 

अशा नजरेनं मी त्यांच्याकडे पहात राहतो 

पुस्तकांना मी कसबी जोहऱ्यासारखा दिसत असेन ?

कि मी त्यांच्यासाठी आणलेली पुस्तकं न वाचणारा आळशी मनुष्य असेंन ?

कि मी त्यांचा क्रोमार्यभंग करूच नये म्हणून ती प्रार्थना करत असतील ?

५

पुस्तकांनी मला पुस्तकी सुलतान तर बनवलेलं नाही ना ?

६

इतकी पुस्तके वाचूनही 

मला कळलेलं नाही 

शेल्व्हवर पुस्तके आहेत कि रद्दी ?

७

अंगठा अंगठी आणि अंगुली 

ह्यातील काय शाबूत ठेवले कि 

ऑथेन्टिसिटी टिकते ?

कवी स्वतः पुस्तक असतात 

तरी ते पुस्तकांवर फार कमी कविता लिहितात 

टीव्हीनं लोकशाही टिकवलीये 

कार्पोरेट शाही झेलत 

तिला पटवत 

पुस्तकांनी काय टिकवलंय ?   

८

मी कवी नाही जादू आहे 

जी पहिल्या ओळीबरोबर सुरु होते 

आणि कविता संपेपर्यंत टिकते 

कला हीच फक्त नॅचरल उरलीये जगात 

बाकी सर्व ऍनिमेटेड झालंय 

९

असे कित्येक कवी आहेत 

जे त्यांच्या हातून एक तरी ग्रेट कविता निर्माण होईल 

ह्याची वाट पाहून मरून गेले 

लोक छोट्या गोष्टी लिहतायत 

कारण त्या आय पॅड वा फेसबुक पोस्टवर दिसायला चांगल्या दिसतात 

ज्ञान आणि अनुभव फक्त वरून शांत  

त्यांच्या पोटात वादळं  

म्हणूनच पुस्तकं कायम डिस्टरबिंग असतात 

मी पुस्तकांना हात लावताना  शांत असतो  

आणि माझे तळवे वादळं उमलण्याची वाट पाहतात 

न्यूट्रल वादळे 

फक्त इथे 

पुस्तकातल्या पुस्तकात 

वाचताना 

१०

रेसिपीची पुस्तकं दुष्काळावरची पुस्तकं 

नद्यांवरची पुस्तकं समुद्रावरची पुस्तकं 

आहारावरची पुस्तकं 

पुस्तकं ही ज्ञानाची जाहिरात झाली आहेत का ?

ज्ञान कोण स्पॉन्सर करतं हे ज्ञानापेक्षा महत्वाचं आहे का ?

पुस्तकांच्याविषयी मी पूर्वीसारखा निरागस राहिलेलो नाही 

पुस्तकांच्याविषयी रोमँटिक बोलणारे लोक मी सहन करतो 

पण पुस्तकांआडून चालणारे राजकारण आणि समाजकारण 

इतिहासवाचनामुळे मला माहित आहे 

कोण कुठली पुस्तके प्रमोट करतो ह्यावर माझी नजर असते 

कारण त्याचे प्रमोशन त्याचे खरे रूप दाखवत असतं 

पुस्तकानं काय प्रमोट करायचं ते लेखक ठरवतो 

आणि लेखकाचं प्रमोट केलेलं किती प्रमोट करायचं ते व्यवस्था 

पुस्तक हे फक्त कव्हर नसतं 

त्याच्या आत बुद्ध आणि युद्ध असतात 

आईन्स्टाईन असतो मनु असतो 

जे सहजासहजी दिसत नाही

वर्णव्यवस्था प्रमोट करणारी पुस्तकं 

स्त्रियांना समान हक्क नाकारणारी पुस्तकं

वर्णव्यवस्था नाकारणारी पुस्तक 

स्त्रियांना समान हक्क मागणारी पुस्तकं  

पुस्तक स्वतःहून काही करत नाहीत असं म्हणणं म्हणजे 

पुस्तकांच्या आत काय आहे ते पुस्तकाचा भाग नसतं 

असं म्हणण्यासारखं आहे 

मी पुस्तकाचा फक्त चेहरा पहात नाही 

पुस्तकाचा मेंदू हृदय फुफ्फुसं यकृत किडनी वैग्रे 

सगळं पाहतो 

फायनली

ऑल वॉर्स आर वॉर्स बिटवीन ऑर अमंग बुक्स 

१२

माझ्या पुस्तकाची भाषांतरं करू इच्छिणारी मला विचारतीये 

आय एम अलोन कॅन आय ट्रान्सलेट यु ?

 मी :

व्हाय यु वॉन्ट टू ट्रान्सलेट मी ऍज आय एम डेड इन बुक 

 ती :

आय कान्ट चेन्ज फॅक्ट दॅट यु आर अलाइव्ह 

मी :

अँड अलाईव्ह इज अनट्रान्सलेटबल 

ती :

यु आर बिगेस्ट एनिमी ऑफ ट्रान्सलेशन 

 मी :

असेल बाई माझ्यावरचा प्रत्येक आरोप मी मान्यच करतो 

कारण मी निर्दोष आहे हे जाणतो 

 ती :

गो तू हेल 

 मी :

गो टू बियॉंड हेल अँड हेवन 

 ती :

आशीर्वाद देतोयस ?

 मी :

सत्य हा मोक्षाचा अनुवाद आहे 

जो कुठल्याच पुस्तकांत सापडू शकत नाही

रागाने डीसकनेक्ट 

मग प्रेमाने रीकनेक्ट 

ट्रान्स्लेशनचा दि एन्ड 

प्रत्येक पुस्तक अंतिमतः जे अंतिम आहे 

त्याचं फक्त तात्कालिक ट्रान्सलेशनच असतं कि काय ?

श्रीधर तिळवे नाईक

(निर्वाण सिरींजमधील आत्ताच्या कविता ह्या काव्यफाईलीतून )